Tuyến đường ngoại giao của Ukraine trong thời chiến

Nói đến hoạt động của mạng lưới đường sắt Ukraine trong một năm chiến sự phải kể đến sứ mệnh “tuyến vận tải ngoại giao” của hệ thống này.

Trong bối cảnh các tuyến bay thương mại đến Ukraine phải tạm ngừng hoạt động do xung đột, theo hãng tin CNN, hơn 200 phái đoàn ngoại giao quốc tế và nhiều lãnh đạo thế giới như: Thủ tướng Canada Justin Trudeau, Thủ tướng Anh Rishi Sunak, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Italy Giorgia Meloni đều đến thăm Kiev bằng tàu hỏa.

Bản thân Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng thường xuyên sử dụng mạng lưới tàu hỏa trong các chuyến công du nước ngoài.

Mới đây nhất, Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng có chuyến thăm quan trọng tới Thủ đô Kiev bằng phương tiện này, đến mức giới truyền thông Mỹ đã đặt cho hệ thống tàu hỏa Ukraine cái tên “Rail Force One”.

“Trước chiến sự, chúng tôi có máy bay, ô tô, tàu hỏa và xe bus nhưng giờ chỉ còn tàu hỏa và ô tô. Ukraine cũng là một đất nước rộng lớn nên lựa chọn tốt nhất khi muốn di chuyển từ miền Tây, Nam hay Đông Ukraine tới Thủ đô Kiev là những chuyến tàu đêm. Hành khách tiết kiệm được rất nhiều thời gian khi lên tàu vào đêm muộn và có mặt ở thành phố cần đến vào sáng hôm sau”, ông Alexander Kamyshin - cựu Giám đốc điều hành Tập đoàn Ukrzaliznytsia (đơn vị vận hành đường sắt Ukraine), cho hay.

Dù không tiết lộ quy trình đón tiếp nguyên thủ quốc tế trên các chuyến tàu tới Kiev nhưng vì “các lãnh đạo thế giới dành nhiều thời gian trên tàu hơn là ở trong thành phố” nên ban quản lý tàu luôn chú ý bày trí, phục vụ thật tốt để qua đây truyền tải thông điệp của Kiev đến các lãnh đạo quốc tế, cũng theo ông Alexander Kamyshin.

Có thể kể đến việc ban quản lý tàu đã đặt một bình hoa diên vĩ trên chuyến tàu phục vụ Tổng thống Đức Frank-Walter Steinmeier thăm Kiev như một lời cảm ơn sau khi Đức chấp thuận cung cấp hệ thống phòng không Iris-T cho Ukraine.

Hay trên chuyến tàu phục vụ một chính trị gia người Đức khác, đội ngũ nhân viên đeo phụ kiện có họa tiết da báo nhằm gợi nhớ tới việc Ukraine đề nghị Đức cung cấp xe tăng Leopard-2.

Đường sắt Ukraine lúc chiến sự còn đúng giờ hơn đường sắt Mỹ, Anh

Cựu Giám đốc điều hành Tập đoàn Ukrzaliznytsia cho biết, trước khi chiến sự xảy ra, hệ thống tàu hỏa Ukraine đã nổi tiếng vì dịch vụ thuận tiện, thoải mái. Nay, ngoài những lý do trên, yếu tố rất quan trọng khác thu hút nhiều người sử dụng tàu hỏa là vì an toàn.

Trong hơn một năm công tác tại tập đoàn, ông Kamyshin đã đề ra nhiều chiến lược phát triển công ty, “bật đèn xanh” cho các dự án mới, đổi mới đội ngũ tàu hỏa để thích ứng với tình hình chiến sự.

Năm 2022, Ukraine vẫn mua thêm 65 toa tàu chở khách mới, 2 tàu chạy bằng dầu di‌esel mới, tân trang lại tàu cũ, chế tạo những toa tàu chở hàng mới và sửa chữa những toa bị hỏng hóc. Quốc gia này cũng mở thêm 6 tuyến đường sắt quốc tế mới, với các điểm đến tại Ba Lan, Moldova và thêm 7 tuyến đường sắt nội địa khác.

Thậm chí, trong bối cảnh vận hành tại quốc gia đang xảy ra chiến sự, tập đoàn đường sắt Ukraine vẫn giới thiệu menu mới trên các chuyến tàu, phục vụ các loại trà, cà phê đa dạng.

Ông Alexander Kamyshin (mặc áo xanh, đứng thứ 2 từ trái sang) là Giám đốc điều hành Tập đoàn Ukrzaliznytsia trong hơn 1 năm, vừa từ chức hồi cuối tháng 2/2023. Bức ảnh trên chụp khi ông Kamyshin đi thị sát một chuyến tàu. Ảnh - Tập đoàn đường sắt Ukraine

Qua đó, mạng lưới đường sắt Ukraine vẫn vận hành trơn tru bất chấp "mưa bom, bão đạn", thậm chí còn đúng giờ hơn Amtrak - Công ty đường sắt hàng đầu của Mỹ, theo nhận định của hãng tin CNN.

Vào ngày Tổng thống Mỹ Joe Biden thăm Kiev, dù đối mặt với thách thức lớn về hậu cần nhưng vẫn có 90% chuyến tàu của tập đoàn này chạy đúng giờ.

Theo hãng tin CNN, tỷ lệ số chuyến chạy đúng giờ của mạng lưới đường sắt Ukraine cao hơn Công ty Amtrak (với tỉ lệ đúng giờ chỉ 22% theo số liệu mới nhất vào tháng 6/2022).

Tại một số khu vực, tỷ lệ số chuyến của Amtrak chạy chậm giờ còn lên tới hơn 90%. Trong khi đó, tại Anh, theo dữ liệu mới nhất, tỷ lệ trung bình số chuyến chạy đúng giờ tại nước này là 67,7%.

“

Ông Koen Berghuis, Tổng biên tập trang web chuyên về du lịch bằng tàu hỏa Paliparan, cho rằng nếu xét về đúng giờ hệ thống đường sắt Ukraine còn tốt hơn của Đức.

“Những gì họ đang làm thật tuyệt vời, thậm chí ngay trong giai đoạn xảy ra chiến sự như hiện tại, những chuyến tàu tại Ukraine vẫn chỉ xê xích một chút về thời gian”, theo ông Berghuis.

Được ưa chuộng hơn hàng không giá rẻ

Bà Alla Penalba hiện sinh sống tại Thủ đô Kiev, cho biết hệ thống đường sắt của Ukraine đã nổi tiếng về chất lượng dịch vụ từ nhiều năm qua. Bản thân bà Penalba cũng thường chọn tàu hỏa khi có nhu cầu đi lại trong nước và vô cùng hài lòng với dịch vụ tàu đêm.

“Những chuyến tàu đêm rất thuận tiện khi lên tàu vào buổi đêm và sáng hôm sau khi thức dậy, bạn đã ở đầu kia của đất nước”, theo bà Penalba.

Bà Penalba cho hay do các hãng hàng không giá rẻ khai thác thị trường Ukraine muộn hơn so với nhiều quốc gia châu Âu khác nên nhiều người dân Ukraine vẫn ưa chuộng sử dụng tàu đêm.

Từ năm 2016, dù đã có nhiều lựa chọn bay nội địa giá rẻ hơn nhưng bà Penalba vẫn ưu tiên đi tàu vì thuận tiện.

Một ga tàu tại Kiev. Ảnh - Bloomberg

“Tôi có thể bay từ Kiev tới Odesa nhưng để thực hiện hành trình này, tôi cần đến sân bay trước 2 giờ, nếu tôi sống ở vùng xa của Kiev thì sẽ mất 1 giờ để di chuyển tới sân bay - như vậy là 3 giờ chưa kể thời gian bay. Do đó, tôi thấy bắt chuyến tàu 23h vẫn thuận tiện hơn vì tôi có thể nghỉ ngơi trên tàu và đến nơi vào 7h sáng hôm sau”, bà Penalba nói.

Chồng bà Penalba, đến từ Pháp cũng ca ngợi dịch vụ tàu hỏa tại Ukraine tốt hơn so với tại Pháp. Khi còn ở Pháp, ông hiếm khi đi tàu vì giá vé quá cao nhưng giá vé tàu hỏa tại Ukraine dễ chịu hơn nhiều.

Vé tàu xuyên biên giới tới Ba Lan có giá khoảng 50 Euro (53 USD) cho vé giường nằm trong toa hạng 2 có 4 người. Trong khi đó, giá vé tàu nội địa thấp hơn nhiều, chỉ khoảng 15 - 30 Euro, giá vé toa hạng nhất khoảng 40 Euro.

"Sau khi xung đột nổ ra tại Ukraine, hệ thống này còn hoạt động hiệu quả hơn. Ngay trong tháng 8/2022, giữa chiến sự ác liệt, Tập đoàn Ukrzaliznytsia vẫn ra mắt ứng dụng cho phép đặt vé trực tuyến. Giờ đây, tôi có thể mua vé tàu chỉ với vài thao tác đơn giản”, bà Penalba nhận định.

Chỉ có điều, theo Giám đốc điều hành Kamyshin, hệ thống đường sắt Ukraine phải giảm tốc độ để đảm bảo an toàn trong trường hợp xảy ra sự cố bất ngờ nhưng tỉ lệ thay đổi không đáng kể.

Bên trong toa tàu hạng nhất ở Ukraine. Ảnh - AP

Theo ông Koen Berghuis, Tổng biên tập trang web chuyên về du lịch bằng tàu hỏa Paliparan, ngành đường sắt châu Âu có thể rút ra một số kinh nghiệm từ cách Ukraine vận hành hệ thống đường sắt.

Đầu năm 2022, trước khi Nga mở chiến dịch quân sự tại Ukraine, bản thân ông Berghuis thử trải nghiệm chuyến tàu đêm Rakhiv-Mariupol. Đây là chuyến tàu chở khách dài nhất Ukraine với lộ trình 1.806km, đi qua 12 khu vực trong 29 giờ.

Theo ông Berghuis, hành trình này tương đương quãng đường từ Amsterdam (Hà Lan) tới Lisbon (Bồ Đào Nha) hay Athens (Hy Lạp) từ New York (Mỹ) tới thành phố Kansas (Mỹ) nhưng khác biệt là, hành khách trên các tuyến này thường chỉ chọn máy bay.

Ông Berghuis cho biết do Ukraine có diện tích lớn, mạng lưới đường sắt khổng lồ của quốc gia này đã trở thành cơ sở hạ tầng quan trọng đóng vai trò không thể thiếu trong đời sống của người dân. Do đó, ngay khi một đoạn đường sắt bị hư hại vì chiến sự, chính quyền Ukraine lập tức sửa chữa và khôi phục hoạt động ở khu vực đó.

“

Ukraine sở hữu mạng lưới đường sắt khổng lồ với tổng chiều dài gần 15.000 dặm, xếp thứ 12 trên thế giới về quy mô. Tập đoàn Ukrzaliznytsia cũng là đơn vị vận tải đường sắt đứng thứ 6 trên thế giới về số lượng hành khách phục vụ và thứ 7 về lượng hàng hóa chuyên chở.

”

Tuyến xuất khẩu, chi viện, cơ sở điều trị quan trọng của Ukraine

Trong khi các lực lượng Ukraine đã phá hủy các tuyến đường sắt xuyên biên giới nối với Nga, mạng lưới đường sắt của quốc gia này vẫn được kết nối với các nước láng giềng khác.

Có điều, do được xây dựng đầu tiên vào thời tiền Xô Viết, mạng lưới đường sắt Ukraine chủ yếu là đường sắt khổ rộng, khác với kích cỡ tiêu chuẩn của đa số các hệ thống đường sắt khác ở châu Âu.

Để khắc phục, trong năm qua, Ukraine đã xây dựng lại các tuyến đường nối với các nước láng giềng như Moldova, Ba Lan, Romania vốn đã ngừng hoạt động.

Điều này không chỉ giúp hoạt động vận tải hành khách dễ dàng hơn mà còn hỗ trợ hoạt động vận tải hàng hóa, đặc biệt với một số mặt hàng xuất khẩu của Ukraine như ngũ cốc vốn đóng vai trò quan trọng trên thị trường thế giới.

Bên trong một chuyến tàu đêm tại Ukraine. Ảnh - Reuters

Năm 2022, khoảng 28,9 triệu tấn ngũ cốc của Ukraine được vận chuyển qua đường sắt, phần nhiều trong số đó là hàng xuất khẩu. Tổng cộng khoảng 60 triệu tấn hàng hóa đã được xuất khẩu từ Ukraine bằng đường sắt, theo Tập đoàn Ukrzaliznytsia.

Trong năm qua, hệ thống này cũng chuyên chở 17,1 triệu hành khách trên các tuyến tàu xa, chủ yếu là tuyến tàu đêm. Mạng lưới đường sắt Ukraine cũng hỗ trợ vận chuyển 4 triệu người dân đi sơ tán khỏi vùng chiến sự, 25% trong số đó là trẻ em.

Cùng năm, một số đoàn tàu đã được chuyển thành cơ sở y tế, điều trị cho khoảng 2.500 người dân trong quá trình đi sơ tán. Mạng lưới cũng vận chuyển 336.000 tấn hàng hóa viện trợ nhân đạo.

Qua đó có thể thấy, tập đoàn đường sắt Ukraine không chỉ nỗ lực duy trì hoạt động trong thời chiến mà còn thực hiện nhiều cải tiến, đẩy mạnh phát triển.