Kể từ năm 2018, Saudi Arabia dường như bị che khuất bởi luồng thông tin tiêu cực về vụ ám sát nhà báo Jamal Khashoggi. Tuy nhiên, giờ đây, quốc gia này một lần nữa được chào đón trở lại tâm điểm của thế giới tinh hoa và quyền lực, AP nhận định.

Tuần lễ chiến thắng của Saudi Arabia đánh dấu bởi sự kiện trao đổi tù binh giữa Ukraine và Nga, tổ chức hội nghị thượng đỉnh tụ họp giới tinh hoa bên lề phiên họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, một lễ quốc khánh hào nhoáng, đón tiếp thủ tướng Đức và thảo luận về cung cấp năng lượng với các quan chức Nhà Trắng hàng đầu.

Quốc gia này đã có thể thu hút ánh nhìn tới kế hoạch tham vọng làm mới thương hiệu quốc gia của Thái tử Mohammed bin Salman (MBS) cùng với mục tiêu kinh tế của ông. Thái tử MBS dự tính xây dựng quỹ đầu tư quốc gia lớn nhất thế giới và đưa Saudi Arabia từ nhóm G20 lên G7.

Siết mạnh tay

Đây là nhiệm vụ thường được mô tả là “đánh thức người khổng lồ đang say giấc”, ngoại trừ việc điều này diễn ra ngay cả khi vấn đề cải cách nhân quyền vẫn đang nằm ngoài chương trình nghị sự.

Khi vị thái tử bắt tay vào cải cách kinh tế và xã hội, ông đồng thời giám sát kế hoạch theo sát những nhóm bất đồng. Những người ủng hộ thái tử coi kế hoạch đó là cần thiết nhằm đảm bảo sự ổn định trong giai đoạn này.

Trong khi đó, các nhà hoạt động nữ quyền, nhà thuyết giáo ôn hòa, giáo sĩ bảo thủ, nhà kinh tế học và nhà văn tiến bộ nằm trong số những người bị giam giữ hoặc cấm rời khỏi đất nước.

Thậm chí một số hoàng tử và tỷ phú Saudi Arabia cũng không ngoại lệ. Nhiều người đã bị bắt và giam giữ tại Ritz-Carlton trong cuộc truy quét chống tham nhũng thu về hơn 100 tỷ USD tài sản.

Thái tử MBS gặp thủ tướng Đức tại Jeddah hôm 24/9. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, vụ việc gây chú ý nhiều nhất phải kể đến lần nhà báo Jamal Khashoggi bị sát hại bên trong Lãnh sự quán Saudi Arabia ở Istanbul cách đây 4 năm.

Và mới trong tháng trước, 2 người phụ nữ đã bị kết án tù mạnh tay vì các hoạt động trên mạng xã hội. Một tòa án Saudi Arabia tuyên án 45 năm tù cho một người với cáo buộc gây tổn hại đất nước thông qua hoạt động truyền thông xã hội. Người còn lại nhận án 34 năm tù vì tội tung “tin đồn” và chia sẻ thông tin của những nhóm khác. Họ đều đang kháng cáo.

AP đã hỏi Ngoại trưởng Saudi Arabia Farhan bin Faisal về những bản án này. “Những trường hợp này vẫn đang trong quá trình xét xử khi chưa đến phiên phúc thẩm cuối cùng”, ông nói, cho biết thêm vụ việc thuộc thẩm quyền của cơ quan tư pháp mà ngoại trưởng cho rằng có hoạt động độc lập.

Kế hoạch tham vọng

Sức mạnh của Saudi Arabia không chỉ nằm ở dầu mỏ, mà đây còn là quê hương của địa điểm linh thiêng nhất đạo Hồi.

Nỗ lực của Thái tử MBS nhằm thoát khỏi ảnh hưởng từ chủ nghĩa Wahhabi cực kỳ bảo thủ trong nhiều thập niên hiện trở nên phổ biến trong giới trẻ Saudi Arabia. Từ rạp chiếu phim và buổi hòa nhạc, đến việc phụ nữ lái xe và hạn chế quyền hạn cảnh sát, Saudi Arabia đang thay đổi.

Suy cho cùng, những thay đổi này là nhằm định hướng lại bản sắc của Saudi Arabia từ trọng tâm là tôn giáo sang một trong những niềm tự hào về văn hóa và quốc gia.

Trong tuần này, tại diễn đàn tổ chức ở Upper East Side của New York, quỹ đầu tư trị giá 620 tỷ USD của Saudi Arabia đã thu hút một số người Mỹ. Trước đó, trong khi Saudi Arabia không ngừng nỗ lực thu hút nhà đầu tư hay tạo dựng quan hệ đối tác sau vụ việc của nhà báo Khashoggi, hoặc trong bối cảnh chiến sự ở Yemen, giới tinh hoa Mỹ vẫn ít chú ý tới những điều này.

Quỹ Public Investment Fund (PIF) có cổ phần khá lớn trong Uber, Lucid Motors, Carnival, Microsoft và một loạt các công ty khác. Mục đích của các khoản đầu tư này là nhằm tăng trưởng tài sản từ dầu mỏ của Saudi Arabia và sử dụng chúng để đầu tư vào du lịch, giải trí và hàng hóa xa xỉ đẳng cấp thế giới tại quốc gia này.

Khi làm như vậy, Saudi Arabia đang tạo ra nền kinh tế có khả năng phục hồi khi thế giới hướng tới tương lai năng lượng xanh thay thế nhiên liệu hóa thạch.

Nhiệm vụ lớn nhất của PIF là Neom - siêu dự án tương lai dọc theo bờ biển phía tây bắc biển Hồng Hải. Dự án này vạch ra tầm nhìn của ôtô bay và thành phố không phát thải carbon.

Yasir al-Rumayyan, người đứng đầu quỹ đầu tư quốc gia Public Investment Fund, phát biểu tại sự kiện do quỹ này và viện Sáng kiến Đầu tư Tương lai tổ chức ở New York hôm 22/9. Ảnh: AP.

Thái tử MBS là người giám sát PIF, nhưng người điều hành các khoản đầu tư là Yasir al-Rumayyan. Trong Hội nghị Priority, ông đã phát biểu trước nhóm tinh hoa, trong đó có cả Jared Kushner, con rể cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ông Kushner gần đây đã đảm bảo khoản đầu tư 2 tỷ USD từ PIF để bắt đầu thành lập công ty cổ phần tư nhân mới.

Quỹ này là chìa khóa cho cuộc chạy đua với thời gian của vị thái tử 37 tuổi nhằm tạo ra ít nhất 1,8 triệu việc làm cho thiếu niên Saudi Arabia sắp tham gia lực lượng lao động.

Thành công của PIF một phần là nhờ nguồn thu từ dầu mỏ. Ông Al-Rumayyan cũng là chủ tịch của công ty dầu khí thuộc sở hữu nhà nước Saudi Aramco. Saudi Aramco đã có quý thứ 2 trong năm nay lập kỷ lục với lợi nhuận lên tới 48 tỷ USD - nhiều hơn cả số tiền cùng quý Apple, Alphabet, Microsoft, Meta và Amazon thu được cộng lại.

Ngoài ra, hội nghị lần này cũng thu hút không chỉ những người tìm kiếm cơ hội từ Saudi Arabia mà còn cả giới tri thức và nghệ sĩ. Đây chính là sức mạnh mềm mà nhiều khi tiền cũng không thể mua được.

Tuy vậy, bất chấp dấu hiệu thay đổi từ phương Tây, vụ việc của nhà báo Khashoggi vẫn phần nào đeo đuổi Saudi Arabia.

Ví dụ, Thái tử MBS đã vắng mặt trong lễ tang Nữ hoàng Elizabeth II, trong khi hoàng gia từ khắp nơi trên thế giới đã đổ về London trong tháng này. Nguồn tin thân cận với thái tử cho biết ông sẽ không tham dự lễ tang, nhưng sẽ bay đến London để chia buồn với tân vương Vua Charles III. Tuy vậy, điều này chưa bao giờ xảy ra.

Nhà sản xuất phim người Argentina Fernando Javier Sulichin nói ông thích sự kiện của PIF vì muốn nghe những ý tưởng mới. Ông nói thêm không có phiên họp và thảo luận nào bị ban biên tập chỉnh sửa. Nhà làm phim ví sự kiện giống như “tìm thấy nguồn nước từ chính sông, thay vì phải lấy từ vòi”.

AP nhận định hiện tại, Saudi Arabia đang tận hưởng một thời kỳ thành công và may mắn.