Đầu năm 2019, Huawei đang trên đà tăng trưởng mạnh mẽ. Họ là nhà cung cấp thiết bị viễn thông số một thế giới và vượt qua Apple để trở thành nhà sản xuất điện thoại thông minh lớn thứ hai toàn cầu. Tuy nhiên, ngày 15/5/2019, Mỹ đưa công ty vào danh sách thực thể, cấm các doanh nghiệp Mỹ hợp tác kinh doanh với hãng viễn thông Trung Quốc.

Giới truyền thông và chuyên gia khi đó nhận định, lệnh cấm của Mỹ là cú đánh mạnh vào tham vọng mở rộng thị trường toàn cầu của Huawei, đẩy hãng vào tình thế khủng hoảng. Thế nhưng, chỉ ba ngày sau, nhà sáng lập Huawei Nhậm Chính Phi đã lên tiếng: "Chúng tôi đã chuẩn bị cho việc này. Chúng tôi không làm bất cứ điều gì vi phạm Pháp Luật. Đà tăng trưởng của Huawei có thể sẽ bị chững lại, nhưng chỉ một chút thôi".

Trong nhiều bài phát biểu nội bộ, ông Nhậm thường xuyên nhắc nhở nhân viên không ngủ quên trên chiến thắng và phải lường trước được các nguy cơ có thể xảy ra. Nhờ đó, Huawei đã biết lệnh cấm của Mỹ sớm muộn cũng xảy ra nên đã xây dựng "kế hoạch B", tích trữ đủ linh kiện cũng như có phương án để giảm sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp bên ngoài.

Không có thành công mãi mãi

Ông Nhậm hiểu được sự khắc nghiệt của cuộc sống và thị trường. Ông từng nói cả đời ông đều không thuận lợi, từng trải qua nhiều khó khăn nên càng trở nên cứng rắn.

Viễn thông vốn là thị trường khốc liệt và khó đoán. Những năm đầu của thế kỷ 21, các hãng viễn thông châu Âu như Ericsson, Nokia và Siemens được coi là bất khả chiến bại, trong khi sự hiện diện của Huawei ở phương Tây còn rất mờ nhạt. Năm 2006, Alcatel liên minh với Lucent, trong khi Nokia và Siemens sáp nhập bộ phận thông tin viễn thông. Tuy nhiên, Nokia Siemens Networks làm ăn yếu kém và thua lỗ, phải sa thải hàng nghìn nhân viên. Trong khi đó, sau khi được lập ra, Alcatel-Lucent cũng luôn chao đảo, trải qua hết cuộc khủng hoảng này đến cuộc khủng hoảng khác, buộc phải cắt giảm nhiều việc làm và mất dần sức mạnh cạnh tranh.

Những sự kiện này đã tác động mạnh mẽ tới Nhậm Chính Phi. Ông nhận thấy cần xây dựng cho nhân viên ý thức về khủng hoảng, nhận thức được nguy cơ từ trước khi nguy cơ thật sự xuất hiện để có sẵn phương án ứng phó.

"Mọi người có bao giờ nghĩ đến việc một ngày kia, doanh số bán hàng đi xuống, lợi nhuận trượt dốc đến mức phá sản, khi đó chúng ta phải làm gì không? Có ai từng nghĩ tới chưa? Nếu quá ít người nghĩ về điều đó, có lẽ ngày đó sẽ đến nhanh thôi. Trong thời bình, nghĩ đến khủng hoảng không phải lời nói suông", ông Nhậm chia sẻ với nhân viên.

Hãng công nghệ lớn nhất Trung Quốc thịnh vượng nhiều năm qua nhờ sự quyết liệt trong hành động, mà các nhân viên trong công ty gọi là "văn hóa sói". Trên tường một phòng nghiên cứu tại trụ sở của Huawei ở Thâm Quyến có đoạn thư pháp: "Hy sinh là sự nghiệp cao cả nhất, chiến thắng là đóng góp vĩ đại nhất của người lính".

Nhờ ý thức luôn sẵn sàng đón nhận nguy cơ, từ trước khi Mỹ ban hành lệnh cấm, Huawei đã có sẵn các phương án dự phòng. Họ đã huy động hàng nghìn nhà phát triển làm việc ba ca mỗi ngày ở các văn phòng Thượng Hải, Thẩm Quyến và Tây An với mục tiêu thoát khỏi sự phụ thuộc vào phần mềm, hệ điều hành và vi xử lý của Mỹ.

Nhậm Chính Phi cho biết công ty đã bước vào "tình trạng chiến tranh", hối thúc nhân viên "tiến về phía trước, quét sạch những thứ trên đường đi với tinh thần máu lửa". Báo Bloomberg miêu tả: "Bước qua cánh cổng vào khuôn viên trụ sở Huawei ở phía nam Trung Quốc, bạn sẽ thấy một không khí sôi sục. Những chiếc xe màu xanh neon chạy như con thoi chở nhân viên di chuyển giữa các văn phòng. Những bóng đèn huỳnh quang thắp sáng suốt đêm. Canteen hoạt động tới gần nửa đêm".

Chính vì thế, sau hơn một năm vướng phải lệnh cấm, Huawei không rơi vào khủng hoảng như dự đoán của một số nhà phân tích. Dù có ảnh hưởng và tốc độ tăng trưởng có phần chậm lại, hãng vẫn đạt được doanh thu 671,3 tỷ nhân dân tệ (98,57 tỷ USD) trong 9 tháng đầu năm 2020, tăng 10% so với mức 610,8 tỷ nhân dân tệ cùng kỳ năm ngoái.

Tự mãn là nguồn gốc của sự sụp đổ

Nhậm Chính Phi từng nhấn mạnh đứng trước bất cứ thành công hay thất bại nào cũng đều phải bình tĩnh. "Chúng ta đã đạt được một số thành tích nhất định. Trước những lời khen đầy thiện chí từ cả trong và ngoài nước, liệu chúng ta có trở nên tự mãn, trong tập thể liệu có nảy sinh thói xấu? Chúng ta ngày càng phát triển, đối thủ cạnh tranh cũng ngày càng mạnh, cuộc chiến sẽ thêm phần cam go. Cần chuẩn bị cho những gian nan lâu dài ngay từ trong ý thức", ông nói.

Đầu năm 2003, Nhậm Chính Phi dự đoán châu Âu sẽ bị hủy hoại bởi nền văn hóa phúc lợi của chính họ. Ý nghĩ này cũng khiến ông băn khoăn liệu Huawei có phải là nạn nhân của sự thoải mái đó, và tin vào triết lý các chiến binh tận tâm là nền tảng của công ty.

Ngay sau khi thành lập, Huawei thông qua chương trình cổ phần của nhân viên. Tuy nhiên, ông Nhậm từng giải thích với nhân viên về lý do hãng không có kế hoạch IPO: "Nếu chúng ta không trở thành đại chúng, một ngày nào đó, chúng ta sẽ tiếp quản thế giới".

Theo ông, sự dư thừa và tự mãn làm hỏng cá nhân và tổ chức. Nhiều công ty hứa hẹn về một tương lai tươi sáng khi họ ra công chúng, nhưng rồi vấp phải những vấn đề như nhân viên giàu lên quá nhanh khiến họ ngừng nỗ lực, tinh thần làm việc trì trệ. Một số bán cổ phần và thiết lập hoạt động riêng, sau đó lôi kéo người của công ty cũ.

"Nhìn từ tình hình chung, Huawei vẫn trong điều kiện tốt, nhưng tiếng chuông đóng cửa đã vang lên. Nếu tiếp tục ảo tưởng công ty là thiên đường, chúng ta không thể tiếp tục tồn tại. Bởi chẳng ai dám đảm bảo trên thị trường này, chúng ta sẽ mãi mãi chiến thắng", ông nói.

Khủng hoảng cũng là cơ hội

Từ trước khi ban hành lệnh cấm giữa năm 2019, chính phủ Mỹ đã liên tiếp gây sức ép để các đồng minh không sử dụng thiết bị viễn thông của Huawei. "Chúng tôi hy sinh lợi ích cá nhân và gia đình để tiến tới một lý tưởng, đó là đứng đầu thế giới. Để đạt được lý tưởng này, chắc chắn chúng tôi sẽ có xung đột với Mỹ, chỉ là sớm hay muộn mà thôi", ông Nhậm từng nói trên báo Hoàn Cầu của Trung Quốc.

Ông thậm chí cảm ơn Mỹ vì quảng bá cho Huawei: "5G không được nhiều người bình thường biết đến, song giờ đây, những nhân vật vĩ đại đều nói về 5G. Chúng tôi đang dần có tầm ảnh hưởng hơn, nhận được nhiều hợp đồng hơn".

"Tin tức truyền thông, dù mang tính tiêu cực khi nói về Huawei, ở mức độ nào đó, vẫn thừa nhận Huawei dẫn đầu về công nghệ 5G trên thế giới. Hãng có thể biến khủng hoảng thành cơ hội", Andy Wong, chuyên gia tại Đại học Trung văn Hương Cảng, nhận định.

Đầu tháng 7/2019, Financial Times cũng trích lời nhà sáng lập Huawei: "Mỹ đang giúp đỡ chúng tôi một cách tuyệt vời bằng cách cho chúng tôi những khó khăn này. Dưới áp lực từ bên ngoài, chúng tôi trở nên đoàn kết hơn bao giờ hết".

Khi đối mặt với các thách thức, ưu tiên hàng đầu của Huawei là khuyến khích nhân viên đóng góp, và ưu tiên thứ hai là lựa chọn và phát huy tài năng, để thêm "dòng máu mới" trong công ty, cắt giảm nhân viên dư thừa, cắt giảm công việc lặp đi lặp lại và chuyển các nhà quản lý sang các vị trí khác theo yêu cầu.

"Huawei sẽ không sụp đổ, chúng tôi vẫn tràn đầy sinh khí. Áp lực mà Mỹ tạo ra cho chúng tôi có thể đã cho chúng tôi nhiều động lực hơn, thúc đẩy chúng tôi làm việc chăm chỉ hơn. Một người nổi tiếng nói rằng pháo đài là nơi nội bộ dễ dàng thả lỏng nhất, áp lực bên ngoài sẽ khiến nội thất của pháo đài trở nên kiên cố hơn, chắc chắn hơn, làm sao có thể sụp đổ được", ông Nhậm chia sẻ trên CNN.

Trong mắt vị chủ tịch 77 tuổi của Huawei, áp lực của Mỹ chỉ là diễn biến mới nhất trong một chuỗi các bài kiểm tra sức chịu đựng của ông và công ty. "Trong ba thập kỷ, Huawei phải đối mặt với nhiều đau khổ và không có niềm vui. Nỗi đau của mỗi tập lại khác nhau".

Dù thách thức vẫn còn, ban lãnh đạo Huawei nhiều lần khẳng định họ đang đi đúng hướng, tiếp tục đầu tư cho R&D và "sẽ bước vào một giai đoạn tăng trưởng mới sau khi những điều tồi tệ nhất ở phía sau".