Lưu ý: Bài viết tiết lộ tình tiết phim.

Ra mắt trong tháng 5 vừa qua, Cruella là bộ phim chuyển thể người đóng tái hiện lại quá khứ của Cruella De Ville, ác nữ khét tiếng từ thương hiệu 101 Dalmatians. Phim chiêu đãi khán giả một bữa tiệc thời trang đã mắt song song với câu chuyện đậm mùi nữ quyền.

Ở trung tâm tác phẩm, Cruella (Emma Stone) - cô gái sinh ra với mái tóc mang hai màu đen trắng - cuốn hút người xem bằng sắc đẹp, trí thông minh và sự liều lĩnh có phần điên loạn. Cruella tập trung xây dựng thế giới của các phụ nữ gắn liền với thời trang và loạt ân oán phức tạp.

Tuy nhiên, theo nhận xét của cây bút Kate Townshend đến từ Digital Spy, không khí nữ quyền mới mẻ không thể che giấu sự cũ kỹ, đã trở thành lối mòn của Walt Disney Pictures, phản ánh trong Cruella.

Hình tượng mẹ tốt - mẹ xấu

Thời thơ ấu, Cruella (hay khi này vẫn là Estella) trải qua những ngày yên ấm bên người mẹ Catherine (Emily Beecham). Dù cuộc sống khó khăn trăm bề, Catherine vẫn là người mẹ hiền của cô con gái trái tính trái nết. Người phụ nữ tử tế, dịu dàng, yêu thương con gái hết mực bất chấp vẻ ngoài dị biệt.

Việc vào vai một người mẹ lý tưởng trên màn ảnh dẫn Catherine đến chỗ chịu cùng số phận với mọi vị từ mẫu khác của Disney: Bỏ mạng ngay trong hồi đầu của tác phẩm. Cô phải chịu một cái chết bi thảm và đau đớn tới khó tin.

Cái chết của người mẹ yêu thương đã khiến cuộc đời Cruella rẽ sang hướng khác.

Khán giả yêu thích phim hoạt hình của Disney hẳn còn nhớ mở đầu câu chuyện về nai con Bambi. Một ngày nọ, khi mẹ con Bambi đang đi dạo trong rừng, một gã thợ săn độc ác đã bắn chết mẹ chú. Bambi bị bỏ lại trong cảnh mồ côi bơ vơ sầu khổ.

Tương tự, trong Frozen (2013) và Frozen II (2019), cái chết của mẫu hậu cũng để lại những tổn T.Tâm lý lâu dài cho hai chị em Anna và Elsa. Họ trưởng thành, bắt đầu cuộc sống riêng nhưng vẫn luôn mang giác cô đơn, thiếu vắng sự an ủi, vỗ về.

Nếu như những người mẹ tốt trong kho tàng tác phẩm của Disney chỉ mang một hình ảnh, một số phận, đôi khi bị sử dụng như công cụ để phát triển câu chuyện; thì ở phe phản diện, tập đoàn mẹ xấu mang muôn hình vạn trạng.

Đó là mẹ kế, phù thủy, kẻ bắt cóc… xuất hiện trong cuộc đời các cô gái trẻ sau khi họ mất đi những người mẹ tốt. Mục đích của các bà mẹ xấu không gì hơn là biến những tháng ngày sau đó của cô con chồng thành địa ngục.

Với Cruella, biên kịch đã thêm một chút vị đắng đót vào quá khứ của ác nữ khi tráo đổi vai trò thiện, ác giữa mẹ đẻ - mẹ nuôi. Catherine, người phụ nữ đã yêu thương, nuôi nấng và chăm sóc Cruella bấy lâu hóa ra chẳng phải mẹ đẻ. Còn đại phản diện của phim - Baroness von hel‌lman (Emma Thompson) - kẻ Cruella thề trả thù, lại là người mẹ đẻ vô trách nhiệm cô mới vừa phát hiện.

Bộ phim cũng dành thời gian đưa khán giả về quá khứ, thời điểm khi Baroness sinh Estella. Không mặn mà chuyện con cái, bà trao con cho người khác với lời gửi gắm hãy giết nó đi. Nhờ Baroness, danh sách tội ác của những bà mẹ xấu trong phim Disney được nối dài bằng tội âm mưu sát hại con ruột.

Chiếu theo lý giải trên, Cruella đã lật ngược câu chuyện "khác máu tanh lòng" thường được Disney kể lại trên màn ảnh. Đây đáng được cho là một thay đổi mang tính cấp tiến, bởi nó đề cao tầm quan trọng của tình yêu thương và trách nhiệm thay vì mối liên kết về huyết thống trong quan hệ gia đình.

Tuy nhiên, việc chia phe tốt, xấu quá rạch ròi giữa Catherine và Baroness, xét cho cùng lại rơi vào lối mòn mẹ tốt, mẹ xấu của Disney. Họ khác nhau như nước và lửa, đêm và ngày, trắng và đen - như hai nửa của mái tóc trên đầu cô con gái mình.

Mâu thuẫn thế hệ giữa các phụ nữ

Trên màn ảnh, Cruella và Baroness đại diện cho hai thế hệ, cũng là hai luồng tư tưởng. Một già nua nhưng sở hữu tiếng tăm, danh vọng và kinh nghiệm trong khi người kia non nớt, vô danh nhưng ăn điểm nhờ những ý tưởng mới. Nhóm này có cái mà nhóm kia khao khát, nhưng họ cũng đồng thời trở thành mục tiêu thao túng hay lật đổ của nhóm kia.

Baroness von hel‌lman là bà mẹ mà không cô con gái nào muốn có.

Trên Internet, không ít khán giả so sánh màn hai của Cruella với The Devil Wears Prada (2006). Trong khi Baroness giống Miranda (Maryl Streep), một kẻ độc tài muốn kiểm soát mọi thứ, thì Cruella - tương tự Andrea (Anne Hathaway) - xuất hiện với sứ mệnh chấm dứt sự thống trị ấy.

Đây cũng là mâu thuẫn thế hệ từng xuất hiện trong nhiều tác phẩm khác đến từ Disney. Trong Rapunzel (2010), nàng công chúa tóc mây bị Gothrel bắt cóc, thao túng và lợi dụng. Mụ cấm nàng không được rời khỏi lâu đài bằng cách bịa ra hàng tá những câu chuyện rùng rợn về thế giới bên ngoài.

Ở The Little Mermaid (1989), mâu thuẫn này cũng được thể hiện thông qua nhân vật Ariel và phù thủy biển Ursula. Ursula không phải mẹ của Ariel, nhưng mụ chính là người bắt cô hết lần này đến lần khác phải lựa chọn - giữa giọng hát và đôi chân, giữa tình yêu và tính mạng. Trong ma trận lựa chọn ấy, không có phương án nào để Ariel được là chính mình.

Với Snow White and the Seven Drawfs (1937), thứ nhen lên suy nghĩ phải sát hại Bạch Tuyết trong đầu Hoàng hậu chính là lòng ghen ghét với sắc đẹp của nàng. Bà ta sợ hãi ý tưởng một ngày kia Bạch Tuyết sẽ chiếm mất danh xưng người đẹp nhất thế gian mà mình đang nắm giữ.

Trong suốt tám thập kỷ kể từ Snow White and the Seven Drawfs, những người mẹ kế, những mụ phù thủy, những nữ phản diện độc ác trong phim của Disney vẫn cư xử với các cô gái trẻ theo lối “tre già măng mọc, nhưng đừng chọc vào tao” đầy tàn ác mà chưa có những đột phá mới mẻ trong cách khai thác.