Kỳ 1: Kẻ gieo rắc “cái chết trắng”

Hang ổ của trùm m‌a tú‌y

Ông trùm m‌a tú‌y Mexico tên đầy đủ là Joaquín Archivaldo Guzmán Loera. Vì chỉ cao 167cm, hắn có biệt danh là “El Chapo” (gã lùn).

Guzman sinh ra và lớn lên tại thị trấn Badiraguato, khu vực hẻo lánh tại bang Sinaloa, phía Tây Bắc Mexico. Guzman từng tiết lộ gia đình hắn rất nghèo khó, phụ thuộc vào việc trồng ngô và đỗ tương. Từ nhỏ, hắn đã phải bán cam và nước giải khát để phụ giúp gia đình.

Năm lớp 3, hắn bỏ học, nhận những công việc tay chân để kiếm tiền. Từ những năm 1980, hắn gia nhập băng đảng m‌a tú‌y Guadalajara, do Miguel Ángel Félix Gallardo cầm đầu. Nhờ chiếm được lòng tin của ông trùm, Guzmán nhanh chóng thăng tiến cấp bậc trong tổ chức. Khi Guadalajara tan rã vào cuối những năm 1980, Guzmán thành lập băng đảng mới, mang tên Sinaloa, dựa trên những kinh nghiệm tích lũy trước đó.

Dưới sự cai quản của Guzmán, băng đảng Sinaloa đã phát triển kỹ thuật, chiến lược buôn lậu m‌a tú‌y bài bản, sáng tạo, vượt xa nhiều đối thủ đương thời. Băng đảng này đã sản xuất và buôn lậu nhiều loại m‌a tú‌y bất hợp pháp gồm cầ‌n s‌a, heroin, cocaine và m‌a tú‌y đá.

Vì lớn lên trong “cái nôi” m‌a tú‌y, Guzmán dễ dàng sa vào con đường sản xuất cầ‌n s‌a, anh túc và buôn bán chất cấm. Thị trấn Badiraguato trong tiếng người dân địa phương nghĩa là “nhánh sông qua nhiều vùng núi”. Là cửa ngõ giao thoa của ba bang Sinaloa, Chihuahua và Durango, Badiraguato được đánh giá là địa điểm lý tưởng để trồng cầ‌n s‌a và anh túc.

Không chỉ Badiraguato mà cả bang Sinaloa là nơi sản sinh nhiều trùm buôn m‌a tú‌y khét tiếng thế giới như Amado Carrillo, trùm băng đảng Juarez, anh em nhà Beltrán Leyva, cầm đầu trùm băng đảng cùng tên hay Rafael Caro Quintero, tên trùm đào tẩu của băng đảng Guadalajara.

Nằm trong khu vực diễn ra những phi vụ làm ăn phạm pháp, người dân Badiraguato nói riêng và bang Sinaloa nói chung đều rất kín tiếng, hầu như không tiết lộ danh tính với người ngoài. Họ sợ một lời nói của mình có thể khiến cả gia đình mất mạng. Bởi vậy, bè lũ của Guzmán lại càng coi đây là khu vực an toàn giúp chúng che mắt cơ quan luật pháp.

Băng đảng Sinaloa do Guzmán cầm đầu.

Lần sa lưới đầu tiên

Từ những năm 1990, băng đảng Sinaloa bành trướng giúp Guzmán mở rộng thế lực và địa vị trong giới tội phạm Mexico. Sự thành công của hắn là cái gai trong mắt nhiều kẻ buôn m‌a tú‌y đối thủ. Năm 1993, một nhóm tội phạm đã hợp sức để sát hại Guzmán tại sân bay Mexico nhưng kế hoạch bất thành. Thay vào đó, họ đã giết nhầm một Hồng y trong Giáo hội Công giáo và sáu người vô tội.

Mọi nghi ngờ của cơ quan điều tra đổ dồn về Guzmán. Hắn bị bắt ở tại quốc gia Trung Mỹ, Guatemala, và được dẫn độ về Mexico. Qua điều tra, xét xử, Guzmán được tha tội giết người nhưng bị kết tội buôn bán m‌a tú‌y, sở hữu súng trái phép và bị kết án 20 năm tù giam.

Hắn bị giam tại nhà tù La Palma trước khi được chuyển tới nhà tù an ninh quốc gia Puente Grande tại bang Jalisco, Mexico, vào ngày 22/11/1995. Trong quá trình thi hành án, Guzmán đã hối lộ ban quản lý để tiếp tục điều hành băng đảng Sinaloa từ sau song sắt. Năm 2001, Chính phủ Mexico quyết định trao Guzmán cho giới chức trách Mỹ.

Nhờ hối lộ từ giám đốc nhà tù đến nhân viên quản lý, Guzmán đã thành công trốn thoát thông qua xe chở đồ giặt vào ngày 19/1, vài ngày trước khi bị dẫn độ sang Mỹ. Vụ vượt ngục không tốn quá nhiều công sức này làm lộ ra những màn hợp tác bất chính giữa tội phạm và cơ quan thực thi công lý Mexico, khiến 71 quan chức Puente Grande phải hầu tòa.

Trong thời gian lẩn trốn, Guzmán đã “rửa sạch” 25 tỷ USD đồng thời bành trướng thế lực tại Mexico và Mỹ. Lực lượng chống m‌a tú‌y Mỹ (DEA) thông tin hàng năm, băng đảng Sinaloa vận chuyển lậu khoảng 80% số lượng m‌a tú‌y tại bang Chicago.

Tổng số tiền trị giá khoảng 3 tỷ USD. Đầu thế kỷ 21, Guzmán được cho là vận chuyển hầu hết cầ‌n s‌a, cocaine từ Colombia và Mexico đến Mỹ và là ông trùm m‌a tú‌y đá trong “tam giác vàng” châu Á – Mexico – Mỹ. Trong đó, nguồn nguyên liệu được trồng tại Mexico, được sản xuất tại châu Á và nhập lậu vào Mỹ.

Thời gian này, Guzmán ẩn náu chính tại vùng núi Sinaloa và di chuyển liên tục giữa các vùng hẻo lánh Mexico. Nhờ sử dụng B.L, hối lộ và sở hữu mạng lưới cung cấp thông tin rộng khắp, hắn ta có thể lẩn trốn giới chức nhà nước trong nhiều năm liên tiếp.

Định kỳ hàng tháng, Guzmán sẽ dùng bữa tại nơi công cộng. Trước khi vào nhà hàng, hắn cử các tay súng “mở đường”, tịch thu thiết bị di động của mọi người trong quán. Sau khi dùng bữa, hắn sẽ trả lại thiết bị và thanh toán bữa ăn cho mọi người hòng “bịt miệng”.

Trong thập kỷ đầu tiên của thế kỷ 21, băng đảng Sinaloa đã tham gia vào các trận chiến đẫm máu với băng đảng đối thủ, cơ quan thực thi Pháp Luật Mexico, cướp đi sinh mạng hàng chục nghìn người.

Năm 2006, quân đội Mexico tổ chức cuộc tấn công quy mô lớn chống lại các băng đảng m‌a tú‌y, nhờ đó bắt giữ nhiều tội phạm nguy hiểm. Tuy nhiên, quân đội không thể tiêu diệt triệt để các băng đảng lớn hay bắt giữ Guzmán.

Năm 2009, tạp chí Forbes ước tính giá trị tài sản ròng của ông trùm Sinaloa là 1 tỷ USD. Nhờ vận chuyển lậu m‌a tú‌y, mỗi năm, Guzmán thu thêm khoảng 3 tỷ USD. Tại Mexico, hắn được “tôn vinh” như vị anh hùng của nhân dân. Câu chuyện về cuộc đời El Chapo được người dân truyền tai nhau, làm nguồn tư liệu cho các bài hát.

Ngược lại, Chính phủ Mexico cùng DEA treo thưởng lên đến 5 triệu USD cho những ai cung cấp thông tin giúp bắt giữ Guzmán. Hắn được mệnh danh là “Osama bin Laden” của Mexico, là “bố già” trong giới m‌a tú‌y. Chính phủ Mỹ coi Guzmán là mục tiêu ưu tiên số một trong cuộc chiến chống “cái chết trắng”.

Quân đội Mexico thu giữ nhiều vũ khí, chất cấm tại hang ổ của Sinaloa.

Cái kết của “bố già” Mexico

Trong thời gian lẩn trốn, Guzmán đã để lộ sơ hở chỉ từ một chiếc điện thoại. Khi cơ quan chức năng truy lùng ngôi nhà được nghi là địa điểm tàng trữ m‌a tú‌y của băng đảng Sinoloa, họ tình cờ tìm thấy một chiếc điện thoại hãng Blackberry.

Nhờ đó, cảnh sát bắt được một trong những tay sai thân cận của Guzmán và được hắn tiết lộ Guzmán đang nghỉ dưỡng tại thị trấn ven biển Mazatlan.

Đêm ngày 21/2/2014, một nhóm lính thủy đánh bộ Mexico hợp tác cùng đặc vụ DEA tập trung tại Mazatlan, truy vết đến khách sạn Miramar nơi ông trùm đang ẩn náu. Rạng sáng ngày 22/2, nhóm phong tỏa khách sạn, bất ngờ ập vào và bắt giữ Guzmán. Trong cuộc tấn công lần nay, không ai bị thương.

Vào thời điểm Guzmán bị bắt, băng đảng Sinaloa đang hoạt động tại 50 quốc gia. Eric Holder, Bộ trưởng Tư pháp Mỹ nhận xét việc bắt giữ ông trùm m‌a tú‌y Mexico là “thành tựu mang tính bước ngoặt trong công cuộc phòng chống m‌a tú‌y”. Guzmán bị giam giữ tại Altiplano, một trong những nhà tù sở hữu hệ thống an ninh cao tại Mexico.

Tuy nhiên, đêm ngày 11/7/2015, hắn đã trốn thoát khỏi nhà tù lần thứ hai thông qua một đường hầm dài 1,5km. Đường hầm được gia cố bằng gỗ, cao khoảng 1,7m, có hệ thống chiếu sáng và thông gió. Điều này chứng tỏ nó đã được xây dựng một thời gian, đặt ra câu hỏi: “Liệu ai đứng đằng sau hậu thuẫn cho cuộc đào tẩu của Guzmán?”.

Mới ăn mừng được nửa năm, ngày 8/1/2016, Guzmán bị bắt giữ tại thành phố biển Los Mochis, Sinaloa trong một cuộc đột kích đẫm máu. Nhiều kẻ đồng lõa với hắn đã chết trong cuộc tấn công nhưng không sĩ quan hải quân Mexico nào thiệt mạng, chỉ một người bị thương.

Cuộc tấn công vào hang ổ của ông trùm m‌a tú‌y nổ ra sau khi quân đội Mexico nhận được tin báo nhiều tội phạm mang theo vũ trang tập trung gần một ngôi nhà ở Los Mochis. Nghi ngờ Guzmán đang lẩn trốn tại đây, giới chức đã điều 100 binh sĩ, một trực thăng siết chặt 8 con phố xung quanh nơi ẩn nấp. Một năm sau cuộc vây bắt, Guzmán được dẫn độ đến Mỹ.

Trong phiên tòa tại Mỹ năm 2019, Guzmán bị phán quyết phạm nhiều tội danh gồm phân phối cocaine, heroin, tàng trữ vũ khí trái pháp và rửa tiền. Trùm m‌a tú‌y cũng bị cáo buộc thực hiện hàng trăm vụ giết người, ám sát, bắt cóc và tr‌a tấ‌n đối thủ. Tháng 7/2019, Guzmán bị tuyên án tù chung thân tại Mỹ.

Guzmán khi bị áp tải đến Bộ Tư pháp Mexico vào năm 2016.

Chiến lược buôn lậu m‌a tú‌y

Trong thời gian “tung hoành”, ông trùm Guzmán đã nắm quyền thị trường buôn lậu m‌a tú‌y Mexico – Mỹ, thu về hàng tỷ USD. Theo nguồn tin của báo New York Times, băng nhóm Sinaloa mua một kg cocaine từ cao nguyên Colombia, Peru với giá khoảng 2.000 USD nhưng bán với giá 10.000 USD tại Mexico, đội lên 30.000 USD tại Mỹ.

m‌a tú‌y được vận chuyển lậu từ Mexico đến Arizona, Los Angeles hay Chicago qua đường tàu thủy. Nếu bị phát hiện, chúng sẵn sàng bỏ lại những con tàu lớn, nhiều giá trị như tàu đánh cá, tàu ngầm.

Thế mạnh của băng đảng Sinaloa là cầ‌n s‌a do có sẵn nguồn cung trong nước, hạn chế được chi phí sản xuất, vận chuyển. Tuy nhiên, nhược điểm của cầ‌n s‌a là dễ bị phát hiện, có mùi nồng hơn so với cocaine.

Để vận chuyển lậu, chúng làm cầu bao cát qua sông Colorado hoặc dùng máy phóng để đẩy những kiện hàng từ Mexico sang Arizona, Mỹ. Sau cầ‌n s‌a, băng đảng khai thác m‌a tú‌y đá, sản phẩm có giá thành rẻ, dễ dàng vận chuyển.

Khi nhắc đến thành tựu của Guzmán trong giới m‌a tú‌y, không thể không nhắc đến việc sử dụng hệ thống đường hầm. Hắn cũng được mệnh danh là “ông trùm đường hầm” khi xây dựng hệ thống đi ngầm dưới lòng đất từ Mexico sang Mỹ, thuận lợi cho quá trình vận chuyển lậu.

Chúng xây dựng các đường hầm phức tạp, trang bị điều hòa nhiệt độ tại biên giới Mexico – Mỹ để vận chuyển và tàng trữ m‌a tú‌y. Các chất cấm còn được ngụy trang thành ớt, hạt tiêu hoặc trong hộp thực phẩm, hộp thuốc.

Nhờ những thủ đoạn tinh vi, đế chế m‌a tú‌y của Guzmán thành công ngoài sức tưởng tượng. Năm 2009, hắn ta đứng vị trí 701 trong danh sách những người giàu nhất thế giới do tạp chí Forbes bình chọn dù Tổng thống Mexico, Felipe Calderon, lên án đây là hành động “ca ngợi tội phạm”.

Phía Forbes thông tin Guzmán đáp ứng yêu cầu về tài chính của danh sách, là người thành công trong kinh doanh dù sản phẩm bất hợp pháp.