"Xin lỗi, bạn có phải là hafu không?", tài xế taxi mở lời.

Anna, con lai Nhật - Mỹ, không quá bất ngờ khi nhận được câu hỏi này. Dù được sinh ra và dành trọn tuổi thơ tại xứ hoa anh đào, vẻ ngoài lai Tây của cô vẫn thu hút ánh mắt hiếu kỳ của nhiều người.

"Biết bao lần tôi phải giải thích xuất thân của mình để thỏ‌a mã‌n sự tò mò của người khác. Tôi tự hỏi: ’Mình có cần chia sẻ chuyện đó với những người lạ mặt, chỉ gặp một lần trong đời không?’", Anna nói.

Theo số liệu thống kê năm 2018, chỉ 2% dân số Nhật Bản là công dân mang hai dòng máu. Vì vậy, các hafu - khái niệm chỉ con lai trong tiếng Nhật - thường bị cô lập, dè chừng.

Thái độ kỳ thị với các hafu tại Nhật hiện có những chuyển biến tích cực. Nhiều người nổi tiếng mang dòng máu lai như người mẫu Rina Fukushi hay tay vợt Naomi Osaka đang nhận được sự ủng hộ của cộng đồng trong nước.

Tuy nhiên, hầu hết công dân có bố hoặc mẹ là người nước ngoài vẫn chịu sự phân biệt đối xử của xã hội nước này. Lối hành xử dè chừng, ánh mắt dò xét của một bộ phận người Nhật đã biến các hafu trở thành "người ngoài" trên chính quê hương.

Bị kỳ thị trên mảnh đất quê hương

Nhạc sĩ David Yano, mang trong mình hai dòng máu Nhật - Ghana, đã gắn bó với xứ hoa anh đào suốt hơn 20 năm qua. Anh từng lên sóng truyền hình để chia sẻ trải nghiệm với tư cách một người con lai trên đất Nhật.

Theo lời kể, Yano từng là nạn nhân của bắt nạt học đường, bị cảnh sát chặn đường khi đi dạo trên phố vì vẻ ngoài khác biệt. Khi trở thành khách mời trên truyền hình, người đại diện còn khuyên anh nên thể hiện sự dí dỏm, hài hước "đặc trưng của người da đen".

Đặc biệt, đối với những người con lai d‌a mà‌u như David Yano, việc tìm chỗ ở vô cùng khó khăn do định kiến của nhiều chủ nhà.

“Họ thẳng thừng từ chối cho tôi thuê phòng vì là người d‌a mà‌u. Thay vì dành thời gian tìm hiểu xuất thân của tôi, họ chỉ quan tâm đến suy nghĩ của những khách trọ khác”, chàng nhạc sĩ bộc bạch.

Nhạc sĩ David Yano, con lai Nhật - Ghana, đã chia sẻ trải nghiệm trưởng thành ở Nhật Bản với tư cách một hafu. Ảnh: Hafu the Film.

Những khó khăn Yano gặp phải là tình trạng chung của các hafu xứ Phù Tang. Thực tế, rất khó để thống kê những bất lợi của người mang hai dòng máu ở nước này bởi về mặt pháp lý, họ là công dân Nhật Bản.

“Con lai ở Nhật Bản thường bị kỳ thị. Nhưng vì là công dân hợp pháp, họ không được coi là đối tượng của các nghiên cứu, khảo sát về vấn đề phân biệt đối xử”, Shimoji - nhà xã hội học tại ĐH Ritsumeikan - nói.

Theo báo cáo của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi xã hội Nhật Bản năm 2019, cứ 30 đứa trẻ sinh ra thì 1 em có bố hoặc mẹ là người nước ngoài. Số liệu này đã gia tăng đáng kể so với 3 thập kỷ trước, khi 1/50 trẻ sơ sinh là con lai.

Dù đa dạng sắc tộc trong cơ cấu dân số, xã hội Nhật Bản có xu hướng đánh giá quốc tịch của người khác dựa trên ngôn ngữ, ngoại hình và địa vị. Tất cả những yếu tố này đều quy về hai lựa chọn - “người Nhật” hoặc “người nước ngoài”.

Sở hữu vẻ ngoài không quá khác biệt, những người con lai châu Á như Nhật - Hàn hay Nhật - Trung dễ bị đánh giá khi thừa nhận gốc rễ thứ hai của mình. Với những trường hợp còn lại, màu mắt xanh, làn da sậm có thể trở thành đặc điểm thu hút sự chú ý, đẩy họ vào cảnh bị phân biệt đối xử.

Nỗ lực xóa bỏ định kiến

Năm 2018, sau khi tay vợt nữ người Nhật Naomi Osaka giành chiến thắng Giải Quần vợt Mỹ Mở rộng, giới truyền thông và cộng đồng mạng trong nước nổ ra tranh cãi về xuất thân của cô.

"Tôi xin lỗi nhưng những người gọi Naomi Osaka là ’niềm tự hào của Nhật Bản’ khiến tôi phát ốm. Họ không thể chỉ vinh danh các hafu nổi tiếng là con lai và kỳ thị những con lai bình thường như chúng tôi", một người dùng Twitter có tên @phie_hardison bình luận.

Thực tế, xã hội xứ hoa anh đào ngày nay có xu hướng ưu ái người nổi tiếng mang hai dòng máu. Với các trường hợp còn lại, họ vẫn là tâm điểm của những người qua đường hiếu kỳ, bảo thủ.

Năm 2018, chiến thắng của tay vợt nữ Naomi Osaka dấy lên cuộc tranh luận về sự phân biệt đối xử giữa các hafu là ngôi sao nổi tiếng và người thường. Ảnh: Essentially Sports.

Năm ngoái, cô gái lai Anna nảy ra ý tưởng về “tấm thiệp gặp mặt”. Đó là những mẩu giấy nhỏ, ghi rõ câu trả lời cho một số thắc mắc cô thường nhận được như bố hay mẹ là người Nhật, lông mi là thật hay giả…

Thông qua những tấm thiệp nhỏ, Anna đã bày tỏ quan điểm “soi mói ngoại hình, quốc tịch của người khác trong lần đầu gặp mặt là bất lịch sự”.

Tuy nhiên, không phải ai cũng vui vẻ đón nhận ý tưởng này. Cô gái lai Nhật - Mỹ kể rằng mình từng bị một người đàn ông ngoài 60 tuổi ném trả lại mẩu giấy sau khi nhầm lẫn cô là người nước ngoài.

Tháng 6 vừa qua, cô đã đăng tải tấm thiệp đặc biệt của mình lên Twitter. Bức hình nhanh chóng thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng, với hơn 124,000 lượt thích và 33,400 lượt chia sẻ.

Nhiều người khen ngợi những tấm thiệp của Anna “rất hữu ích trong thực tế”. Ngược lại, không ít ý kiến cho rằng phát kiến này “chỉ khiến người nhận cảm thấy xấu hổ”.

Sau khi hình ảnh tấm thiệp lan truyền trên mạng xã hội, Anna nhận được nhiều phản hồi từ những học sinh là con lai bị bắt nạt ở trường. Cô nhận ra rằng sự phân biệt đối xử đối với hafu ở mọi lứa tuổi, mọi địa vị chưa có thay đổi rõ rệt.

Anna mong những ngôi sao là con lai ở Nhật Bản sẽ lên tiếng chia sẻ trải nghiệm bị kỳ thị của mình trước khi thành danh. "Các chính trị gia, CEO và người nổi tiếng cần lên tiếng bảo vệ sự đa dạng sắc tộc và nguồn gốc của mình", cô khẳng định.

Anna khẳng định: "Các chính trị gia, CEO và người nổi tiếng cần lên tiếng bảo vệ sự đa dạng sắc tộc và nguồn gốc của mình".

Những năm gần đây, cộng đồng hafu ở Nhật Bản đang nỗ lực để xóa bỏ định kiến xã hội.

Chàng nhạc sĩ David Yano đã sáng lập Enijie - tổ chức phi lợi nhuận về giáo dục và tăng cường hiểu biết giữa Ghana - Nhật Bản. Những hoạt động trao đổi văn hóa của tổ chức này nhằm đem hình ảnh Ghana đến gần hơn với người dân Nhật Bản.

Năm 2018, nhà xã hội học Shimoji đã thành lập diễn đàn HafuTalk dành cho các bậc cha mẹ, người mang nhiều dòng máu và giáo viên. Chủ đề của các cuộc thảo luận thường xoay quanh sự đa dạng sắc tộc, vấn đề danh tính và những định kiến về hafu.